Năm nào cũng vậy, cứ đến những ngày mùa đông mưa dầm, trong mâm cơm người vùng trung du quê tôi không thể thiếu các món từ củ cải. Dù chỉ đơn giản là luộc, xào, muối... nhưng củ cải luôn giúp cho bữa cơm gia đình thêm đầm ấm.

Cây củ cải thích hợp với các loại đất thịt nhẹ, cát pha, ưa ẩm nên được trồng nhiều vào mùa mưa, ở những vùng cao lụt. Vì dễ trồng, thời gian sinh trưởng ngắn, lại có hiệu quả chữa bệnh rất tốt nên ở vùng thôn quê, hầu như gia đình nào cũng đều trồng.

Món thông dụng và đơn giản nhất là củ cải luộc. Chọn những củ cải da trắng mịn, căng tròn, mình chắc. Loại bỏ lớp vỏ lụa bên ngoài, thái từng lát mỏng theo chiều thẳng đứng. Trước khi luộc nên xóc nhẹ củ cải đã thái với chút ít muối, chắc chắn món luộc sẽ hấp dẫn hơn. Thường người ta thêm một ít lá cải vào luộc cùng để tăng thêm sắc màu. Đợi củ cải nguội, vắt cho thật ráo nước, chấm cùng nước mắm ớt tỏi thơm nồng.

Những ngày mưa bão lớn, thức ăn khan hiếm, chỉ cần thái mỏng củ cải, bắc chảo cho ít dầu xào qua, nêm thêm gia vị, tiêu, nước mắm. Chỉ thoáng sau, mâm cơm nóng hổi với món củ cải xào được bưng lên, cả nhà ăn ngon lành.

Đấy là chưa kể món củ cải muối. Những năm củ cải được mùa, bên cạnh việc đem bỏ chợ để cải thiện cuộc sống trong gia đình, người ta còn muối vài hũ để dành. Củ cải cạo bỏ lớp lông ngoài, rửa sạch, xẻ dọc rồi cắt lát vừa ăn; sau đó phơi qua nắng cho héo rồi xếp từng lớp vào hũ sành. Nước muối nấu để nguội, đổ vừa xấp mặt củ cải, lấy vỉ tre chần cho củ cải ngập nước. Ủ chừng vài ngày là dùng được. Củ cải muối vừa dẻo vừa dai lại giòn giòn, chỉ cần vắt ráo, thêm gia vị ớt, tỏi, bột ngọt rất “bắt” cơm. Cũng có thể xào với thịt ba chỉ hoặc kho với cá rô đồng. Vớt dưa cải muối, xả nhiều lần với nước ấm trước khi kho hoặc xào cho bớt vị mặn. Khác với cá kho măng hay cá kho chuối, cá kho củ cải muối có vị bùi, ngọt, nấu càng kỹ vị càng ngon; thịt cá không tanh, mềm mà không nát. Chẳng mấy chốc mùi thơm nhẹ nhàng đã lan ra khắp bếp...

Đặc biệt củ cải muối kho cùng tép tạo nên hương thơm riêng biệt và sự hài hòa về màu sắc. Không hề có vị gắt, chỉ ngậy ngậy bùi bùi ăn với cơm nóng không chê vào đâu được.

Cứ mỗi độ đông về, người xa quê như tôi lại da diết nhớ mùi vị quen thuộc từ đĩa củ cải luộc, rồi cả mùi thơm quyến rũ của mẻ cá rô kho củ cải...

Phan Thị Thanh Ly